Sámi našuvnnalaš gealbobálvalus – psyhkalaš dearvvašvuođasuddjen ja gárrendilledikšu (SÁNAG) leat našuvnnalaš gealbobálvalusdoaimmat psyhkalaš dearvvašvuođasuddjen ja gárredilledivššus buot sápmelaččaid várás. Seammás leat klinihkalaš bálvalusat Gaska-Finnmárkku ássiid várás. Dasa lassin leat SÁNAG:s ovttasbargošiehtadusat Ruoŧain ja Suomain. Dat mearkkaša ahte lea vejolaš vuostáiváldit sámi pasieanttaid ránnjáriikkaiguin.
Ovttasdahttojuvvo Sámi dearvvašvuođasiidan
Dál lea maid mearriduvvon ahte SÁNAG, somáhtalaš spesialistadearvvašvuođabálvalusat ja oahpu- ja hálddašeapmi (LMS) galget ovttastahttojuvvot Sámi dearvvašvuođasiidan Kárášjohkii. Dan oktavuođas lea Finnmárkku buohcciviessu mearridan ahte SÁNAG:a guokte jándorovttadaga- rávisolbmuidpsykiatriija ja FSD galgaba ovttasdoaibmagoahtit. Ovttasdoaibmanorganiseren plánaid mielde galget ovttadagat jođihuvvot oktasaš ovttadatjođiheaddji bokte. Muhto sierra fágaovdánahttinkonsuleantta/birasterapevtajođiheaddji. Divššodeapmi šaddá guovtti ládje dáin ovttadagain muhto galgá seammás heivehuvvot guđege pasieanttajoavkkuide. Eahkediiguin, ihkku ja vahkkoloahpain barget birasterapevttat oktasašvávttaid. Bargoveahka lea muhtin muddui oktasaš (sosionoma, doavttir) ja muhtin muddui juohkásan (doavttir, psykologa).
Buoredan dihte ovttasdoaibmama lea SÁNAG álggahan siskkildas fágalaš gealboovdánahttin ja ovttasdoaibmanprográmman birasterapevttaid várás dán guovtti ovttadagas. Jurdda lea ahte bargit galget leat čađahan dán prográmma ja leahkit bures ráhkkanan ovttasdoaibmamii go Sámi dearvvašvuođasiida šaddá duohtan. Gealboovdánahttinprográmma álggahuvvui 2016 ja loahpahuvvo 2018.
Barggus leat čuovvovaš strategiijat:
- Oktasaš guovttejahkásaš gealboovdánahttinprográmma kultursensitiivva divššodeamis bargiid várás guktot ovttadagain.
- Oktasaš gealboovdánahttinprográmma gárrendilledivššus ja psykiatriijas bargiid várás guktot ovttadagain.
Gealboovdánahttinprográmma kultursensitiivva divššodeamis
SÁNAG:a ovddasvástádus lea fállat divššodanfálaldagaid sápmelaččaide, danin lea dehálaš ahte terapevttaiguin dán guovtto ovttadagain lea erenoamáš gelbbolašvuohta kultursensitiivva divššodeamis. Ja maiddái ahte divššodeapmi lea heivehuvvon sámegillii ja kultuvrii. Sihkkarastin dihte dán áigumuša de leat hábmejuvvon guovtte jahkásaš siskkildas oahpaheapmi bargiide. Oahpaheapmi lea juhkkojuvvon fáttáid mielde ja mánnosaččat lea fágabeaivvit mat čađahuvvojit logaldallamiid, casaid ja digaštallamiid bokte. Oahpaheapmi loahpahuvvo čálalaš bargguin ja kursaduođaštemiin juohkehažžii guhte lea čađahan dán.
Oktasaš oahpahus birasterapevttaide psykiatriijas ja FSD:as
SANAG čađaha oktanaga oahpahusprográmma mas birasterapevttat besset hahkat alcceseaset duppalgelbbolašvuođa psykiatriijas ja FSD fágasurggiin. Lea dehálaš terapevttaide háhkát dán duppalgelbbolašvuođa nu ahte ovttasdoaibman lihkostuvašii bures. Dát gealboovdánahttinplána lea organiserejuvvon oktasaš beaivesemináraiguin guktii jahkebealis seamma áigodaga go kultursensitiiva divššodeami oahpaheapmi. Seminárat lea sihke digaštallanseminárat ja čiekŋudanseminárat.