Sámi iešstivrejupmi
Lea oahpes ášši ahte sápmelaččat jápmet dávjjit iešsoardima geažil go eanetlohkoálbmot Sámis. Liikká de eai fátmmas stáhta iešsoardineastadeamiplánat sápmelaččaid dilálašvuođa ja dárbbuid. Sápmelaččain lea dan olis go leat álgoálbmot vuoigatvuohta váikkuhit iežaset dearvvašvuođadillái. Dán iešsoardineastadeamiplánas sápmelaččaid várás Norggas, Ruoŧas ja Suomas besse sápmelaččat loktet oidnosii iežaset vuoruhemiid mat sáhtašedje hehttet iešsoardima min gaskkas.
Proseassa
Plánabargu lea dáhpáhuvvan 2015 gitta 2017 rádjai. Plána sisttisdoallá dieđalaš máhttu iešsoardima birra sápmelaččaid gaskkas ja sagastallamiiguin sápmelaččaiguin geat áŋgiruššet iešsoardineastadeami bargui. Sápmelaččain geaiguin lea iešguđetge duogáš Norggas,Ruoŧas ja Suomas lea searvan guovtti bargobádjái mat ledje Johkamohkis Ruoŧas 2015 ja Romssas norggabeale 2016. Dan čálalašplána lea Jon Petter Stoor čađahan ovttas bargojoavkkuin. Bargojoavkkus ledje; Gunn Heatta (SANKS), Heidi Eriksen (ovdalaš SÁNAG bargi), Gunn-Britt Retter (Sámeráđđi), Marja Katarina Påve Gaup (ovdalaš Sámeráđi bargi), Per Jonas Partapuoli (Sámeráđđi), Áile Javo (Sámeráđđi) ja Anne Silviken (SÁNAG). Bargu lea ruhtaduvvon prošeaktadoarjagiin NordRegio ja Norgga Sámedikki bokte.
Strategiijat
Dát strategiijat leat hábmejuvvon dainna ulbmiliin ahte galggašedje ollistit dan iešsoardineastadeamibarggu maid našunála stáhtat (Norga, Ruoŧŧa ja Suopma) fállet iežaset ássiide beroškeahttá čearddalašvuođa. Plána strategiijat čujuhit viissis hástalusaide sápmelaččaid gaskkas mat eai leat gokčojuvvon dan oppalaš barggus. Strategiijat fátmmastit:
- Fokuseret sámi almmáiolbmuid buresbirgejupmái
- Dutkama lasiheapmi ja statistihkalaš dieđu oažžun sápmelaččaid iešsoardimiid birra
- Nannet sápmelaččaid iešmearrideami
- Álggahit barggu mas fuomášuhtášii ja gieđahalašii historjjálaš traumaid
- Nannet ja gáhttet sámi kultuvrralaš identitehta
- Geahpedit sápmelaččaid veahkaválddálašvuođadilálašvuođa
- Geahpedit sápmelaččaid čearddalaš vealaheami vásáhusaid
- Lasihit máŋggabealatvuođa ja dohkkeheami sámi servvodagas
- Sihkkarastit sápmelaččaide ovttadássásaš, gielalaš ja kultuvrralaš heivehuvvon psyhkalaš dearvvašvuođabálvalusaid
- Oahpahit ja mobiliseret sámi siviilaservvodaga beroštit iešsoardineastadeami bargguide
- Nannet rájiid rasttildeaddji ovttasbarggu iešsoardadaneastadeami barggui hárrái.
Plánabarggu áigumuš lea váikkuhit bidjat fokusa iešsoardinproblematihkkii gaskkal sápmelaččaid, dieđuid juohkkit dutkangávdnosiid birra ja eará mearkkašahtti máhttu birra. Seammás lea áigumuš movttiidit digaštallat ja bargat dán fáttá ovdii sihke siskkobeale ja olggobeale sámi servvodaga. Strategiijat doibmet dego ávžžuhussan sidjiide geat barget iešsoardineastadeami bargguiguin Sámis.
Logá plána dás
Oktavuođadieđut
Jon Petter Stoor (Upmi, Ruoŧŧa),
Psyhkologa/phd-stipendiáhta, SÁNAG
T +46 730919903
Anne Silviken (Kárášjohka, Norga)
Psyhkologaspesialista/dutki, SÁNAG
T +47 924 86 693
Heidi Eriksen (Ohcejohka, Suopma)
Doavttir, Ohcejoga dearvvašvuođaguovddáš
T +358 400 495 399